Ana Sayfa
Programlama Dilleri
MySQL
İletişimAçık Kaynak
Üretim ve geliştirmede açık kaynak(Open source), son ürünün tasarımı ve uygulama detayları için erişimi ve ücretsiz yeniden dağıtımı teşvik eden bir Felsefe ya da Pragmatik Yöntembilimdir. Açık kaynak deyiminin yaygın olarak kabul edilmesinden önce, geliştiriciler ve üreticiler bu kavram için bir takım terimler kullandılar. İnternet'in yükselişi ve görevlilerin bilgisayar kaynak kodunda büyük bir reforma ihtiyaç duymaları sonucuyla açık kaynak kabul gördü. Bu sayede, üretim modellerinin kendinden arttırıcı çeşitliliğine, iletişim yollarına ve interaktif toplulukların oluşmasına olanak sağlandı. Açık kaynak yazılım hareketi yeni telif hakları, lisans verme, alan adı ve oluşan tüketici sorunlarına netlik kazandırmak için ortaya çıktı.
Açık kaynak kodlu program, kullanımı ücretsizdir ve düzenlenmesini herkes için açık tutar. Açık kaynaklı yazılımlar içinde özgür bir yazılım lisansı ile lisanslanmış olan yazılımlar, Özgür yazılım(Free software) sınıfına girerler. Tüm özgür yazılımlar, aynı zamanda açık kaynaklı yazılımlardır. Ancak her açık kaynak yazılım bir özgür yazılım olmayabilir.
Açık kaynak kod, genellikle programcının kodu geliştirerek ve değişiklikleri topluma paylaşarak ortak çabayla oluşturulur. Açık kaynak teknolojik toplum içinde şirketlerin sahipli yazılımlarına karşı oluşturulmuştur.
Açık kaynak modeli, geliştirmenin daha merkezli olan modellerine karşın üretimde eş zamanlı, farklı gündemleri ve yaklaşımları içerir. Geliştirmenin daha merkezli olan modelleri, öncelikle kâr amacı güden yazılım şirketleri tarafından kullanılır. Açık kaynak kodlu yazılımların gelişim yöntemi ve aynı zamanda ana ilkesi eş uygulamalardan takasın ve son ürün, ana malzeme, projeler ve dokümanlarının işbirliğinin herkese açık ve ücretsiz olmasıdır. Ayrıca bu model açık kaynağa uygun projelerin geliştirilmesi, Güneş Fotovoltaik Teknolojisi ve açık kaynak ilaç keşfinde de kullanılmaktadır.
Neden açık kaynak kodlu yazılım? Avantajları ne?
Normalde bir programı çalıştırdığınızda onun kaynak kodlarına erişemezsiniz. Yani uygulamanın size sunduğu işlevleri nasıl sunduğunu göremez, onun özelliklerinde herhangi bir değişiklik yapamazsınız.
Bunu taşındığınız, yeni yapılmış bir ev örneğine benzetebiliriz. Evin her şeyi hazırdır, elektrik hattı, su boruları ve diğer altyapı duvarların arkasına gizlenmiştir. Örneğin elektrik hattınızda bir sorun meydana geldiğinde, hatlara erişemiyorsanız yapabileceğiniz çok fazla şey yoktur. Elektrikçinin gelip sorunu gidermesinden etmesinden başka.
Kapalı kaynak kodlu yazılımlarda da durum buna benzer. Bu tür programlarda programın geliştiricisine bağlısınızdır, herhangi bir sorun gördüğünüzde onu düzeltmeniz mümkün olmaz.
Bunu taşındığınız, yeni yapılmış bir ev örneğine benzetebiliriz. Evin her şeyi hazırdır, elektrik hattı, su boruları ve diğer altyapı duvarların arkasına gizlenmiştir. Örneğin elektrik hattınızda bir sorun meydana geldiğinde, hatlara erişemiyorsanız yapabileceğiniz çok fazla şey yoktur. Elektrikçinin gelip sorunu gidermesinden etmesinden başka.
Kapalı kaynak kodlu yazılımlarda da durum buna benzer. Bu tür programlarda programın geliştiricisine bağlısınızdır, herhangi bir sorun gördüğünüzde onu düzeltmeniz mümkün olmaz.
Özgür yazılım (İngilizcesi free software), kullanıcısına çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlükleri tanıyan yazılım türüdür. Tersi sahipli yazılımdır (İngilizcesiproprietary software).
Özgür yazılım ile kastedilen özgürlük, yazılımın kullanım hakları ile ilgilidir, ekonomik boyutu ile değil. Özgür yazılımlar çoğunlukla ücretsiz olsalar da ücretsiz olmak zorunda değildirler. İngilizce sözlükler "free" kelimesi için yirmiye yakın anlam sıralar. Bunlardan sadece bir tanesi "bedava" iken geri kalanları özgürlük ve sınırlamaların olmaması (freedom) kavramlarına atıfta bulunur.
Tarihçesi
Barındırdığı özgürlükler
| Özgürlük 0 | : | Her türlü amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü. |
| Özgürlük 1 | : | Yazılımın nasıl çalıştığını inceleme ve kendi gereksinimleri doğrultusunda değiştirme özgürlüğü. Yazılım kaynak koduna erişim bunun için bir ön şarttır. |
| Özgürlük 2 | : |
Kopyalarını dağıtma ve toplumla paylaşma özgürlüğü.
Bir özgür yazılım herkesçe istenilen sayıda makineye kurulabilir, kopyası çıkarılabilir ve istenilen kimselere dağıtılabilir, hatta satılabilir. |
| Özgürlük 3 | : | Yazılımı tüm toplumun yarar sağlayabileceği şekilde geliştirme ve geliştirilmiş haliyle yayınlama özgürlüğü. Yazılım kaynak koduna erişim bunun için de bir ön şarttır. |
Türkiye'de özgür yazılımın geçmişi
Neden açık kaynak kodlu yazılım?
Richard Stallman, Özgür Yazılım Hareketi'nin kurucusu
1950'lerden 1970'lerin başına kadar bilgisayar kullanıcılarının özgür yazılımla ilgili yazılım hürriyetlerine sahip olmaları normaldi. Yazılım genellikle fertler arasında paylaşılır, kişilerin yazılım yaparak donanımlarını daha kullanışlı yapmalarını iyi karşılayan donanım üretilerinden dağıtılırdı. SHARE gibi kullanıcıların ve satıcıların üye olduğu kuruluşlarla yazılım değiş dokuşu kolaylaştırmak hedeflenmişti. 1970'lerin ilk yıllarında durum değişti: yazılım masrafları hızla yükselirken büyümekte olan yazılım endüstrisi, donanım üreticilerinin bilgisayar satışıyla beraber verdikleri "yazılım demetleri", kiraya verilen bilgisayarların kâr getirmeyen yazılım desteğiyle rekabet başlamıştı. Bazı müşterilerin kendi ihtiyaçlarını daha iyi karşılamasıyla "özgür" yazılım masraflarının donanım masraflarıyla bütünleşmesini istemiyordu.
17 Ocak 1969'da yayınlanan Amerika Birleşik Devletleri IBM'ye karşı yazısında hükumet, yazılım demetlerinin rekabet engelleyici olarak sıfatlandırdı.Bazı yazılım her zaman hürken ancak ödemeyle alınabilen yazılımlar artıyordu. 1970'ler ve 1980'lerde yazılım endüstrisi, bilgisayar programlarını sadece kullanıcıların kodu incelemesi ve değiştirmesini önleyen çalıştırılabilirler şeklinde dağıtmaya başlamasıyla teknik tedbirler almaya başladı. 1980'de copyright kanununun kapsamı bilgisayar programlarını içine aldı.
1983'te MIT Yapay Zekâ Laboratuvarı'ndaki çökertici topluluğunun uzun süreli üyesi Richard Stallman, bilgisayar endüstrisi ve kullanıcılarının kültürel değişiminden yıldığını açıklayarak GNU projesini îlan etti. GNU işletim sistemi için yazılım geliştirmesine Ocak 1984'te başlandı. Ekim 1985'te de Özgür Yazılım Vakfı kuruldu. Kendisi hür yazılımı tanımlayarak "copyleft" kavramını yazılım hürriyeti garantilemek için çıkardı.
Bazı yazılımdışı endüstriler, kendi araştırma ve geliştirmeleri için özgür yazılım geliştirmeye benzer teknikler kullanmaya başladı. Mesela bilim adamları, daha açık geliştirme süreçleri ararken mikroçip gibi donanımlar da copyleft lisanslarıyla geliştirilmeye başlandı (OpenCores projesi gibi). Creative Commons ve serbest kültür hareketi, özgür yazılım hareketinden çok etkilenmişlerdir.
Özgür Yazılım Vakfı'nın ifadesiyle özgür yazılım, belli başlı dört özgürlüğü barındırır:
Bir yazılım, ancak bütün kullanıcıları bu hakların tümüne sahip oldukları zaman özgür bir yazılım olur. Bu özgürlüklere sahip olmak, kimseden izin almamayı ve izin için hiçbir bedel ödememeyi de içerir.
Genel kanının aksine özgür bir yazılım, ücretsiz dağıtılabileceği gibi ücretli de dağıtılabilir. Bu nedenle ticari yazılım olarak satılmasına engel yoktur.
Özgür yazılım, çoğu zaman açık kaynak kodlu yazılım kavramı (open source) ile karıştırılmaktadır. Bütün özgür yazılımlar açık kaynak kodludur ancak bütün açık kaynak kodlu yazılımlar özgür yazılım olmayabilir.
Özgür yazılımlar açık kaynak kodlu yapıları sayesinde, bünyesinde zararlı bir amaç barındıran (gizli verileri çalma gibi) kodlara sahip olup olmadığı, programlama bilen herkes tarafından denetlenebilir. Güvenli yapısı sayesinde Dünya'da pek çok ülkede askeri kuruluş, Linux işletim sistemi tercih edilmektedir
Bazı özgür yazılım lisansları (örneğin GNU GPL), yazılım kodlarının gelecekte de özgürlüğünü sürdürmesini garanti altına alırken bazı özgür yazılım lisansları bunu garanti altına almamaktadır.
Özgür Yazılım Vakfı tarafından özgür kabul edilen lisanslar ile özgür kabul edilmeyen lisanslar GNU'nun Licenses sayfasında listelenmektedir.
En yaygın kullanılan özgür yazılım lisanslarının başında GPL lisansı gelmektedir. Aşağıdaki listede belli bazı özgür yazılım lisansları alfabetik olarak listelenmiştir.
- Apache Lisansı
- Avrupa Birliği Kamu Lisansı (EUPL)
- BSD Lisansı
- Eclipse Kamu Lisansı (EPL)
- GNU Genel Kamu Lisansı (GPL)
- GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (LGPL)
- MIT Lisansı
- Mozilla Kamu Lisansı (MPL)
Türkiye'de bir Linux geleneği oluşunca insanlar Türkiye'ye özgü, gereksinimleri karşılayabilecek bir Linux dağıtımı yapma işine giriştiler. 1998 yılında İTÜlü ve Yeditepeli bir öbek öğrencinin "Türkçeleştirilişmiş bir işletim sistemimiz, yazılımlarımız olsun!" düşüncesi ile çıkan Turkuaz Linux tasarısı bu alanda öncülerdendir. Tasarı şu an durdurulmasına karşın ardılları olan tasarılara yol göstermiştir. 2004 Nisan'ında başlayan Truva Linux tasarısı, 2003 yılında TÜBİTAK UEKAE bünyesindeki Pardus tasarısı diğer önemli Linux dağıtımı girişimleridir. Bunlardan en önemlisi halen süren Pardus Linux dağıtımıdır.
Şu anda da Türkiye'deki Linux ve özgür yazılım topluluğu varlığını büyüyerek sürdürmektedir.
- Linux
- Eclipse_(yazılım)
- Mozilla Thunderbird
- Gaim (Pidgin)
- Gimp
- Audacity
- Scribus
- eMule
- Azureus
- Shareaza
- Notepad++
- Vlc Player
- Processing
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder